Lezing door Christophe Busch - - ‘Een duivelse transitie… - Hoe gewone mensen in staat zijn buitengewoon kwaad te plegen’

Christophe Busch voorstellen is niet echt meer nodig, maar toch even situeren...

Christophe Busch studeerde criminologie aan de UGent en Holocaust- en Genocide-studies aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar processen van daderschap bij collectief geweld en naar evoluerende beeldvorming over concentratiekampen. Hij werkte in de forensische psychiatrie en was directeur van Kazerne Dossin, het memoriaal, museum en onderzoekscentrum over holocaust en mensenrechten. Hij is een expert in de aanpak van radicalisering en polarisering in onze samenleving. Sinds 2020 is hij de directeur van het Hannah Arendt Instituut in Mechelen.

Onze diverse en snel veranderende maatschappij biedt grote kansen maar plaatst onze samenleving tegelijk voor concrete uitdagingen. Het Hannah Arendt Instituut wil daarop inspelen en meewerken aan een stabiele samenleving, waarin iedereen zich betrokken voelt. Dat gebeurt door de wetenschappelijke kennis over diversiteit, stedelijkheid en burgerschap te verbinden met inzichten en ervaringen van beleidsmakers, organisaties en burgers.

Groepsgeweld zoals oorlog, massamoord, genocide of terrorisme is van alle tijden. In verschillende historische contexten werd geweld aangezien als een legitieme optie om een bepaald doel te bereiken. In al die contexten zien we hoe referentiekaders afglijden en de bereidheid om grootschalig geweld in te zetten toeneemt. Hoe verloopt zo’n proces? Hoe worden mensen gerekruteerd voor dit soort geweldscascade? En de daders? Zijn dat allemaal psychopaten of toch heel banale mensen?

De lezing ‘Een duivelse transitie’ focust op de onderliggende dynamieken van geweld. Christophe Busch vertrekt in zijn lezing van verrassend herkenbare inzichten uit historisch, sociaalpsychologisch en criminologisch onderzoek.

Hoe beïnvloeden onze referentiekaders ons? Hoe gehoorzaam zijn wij? Welke rol speelt groepsdruk? En hoe sterk wordt ook ons gedrag gestuurd door de drie N’en van Noden, Narratieven en Netwerken?

In de loop van de lezing verwijst Christophe Busch ook naar het werk van Hannah Arendt, met name haar verslag van het proces waarop nazi Adolf Eichmann werd berecht. Eichmann organiseerde tijdens de Tweede Wereldoorlog de transporten naar de vernietigingskampen.

Arendt beschreef hem als een ordinaire man, die niet bovenmatig intelligent was en in clichés sprak. Een bureaucraat die zijn werk deed en carrière wilde maken. Ze wees daarbij op het gevaar om niet zelfstandig na te denken en onverschillig te staan tegenover de wereld: “Het is een trieste waarheid, dat het meeste kwaad wordt aangericht door mensen die nooit hebben besloten om goed of kwaad te zijn. In die gedachteloosheid verdwijnt elke deugd en compassie die we als mens tot mens hebben. Elke kritiek verstomt. Met gedachteloosheid verdwijnt elke kritische distantie.”

Hannah Arendt pleitte voor een actief burgerschap waarbij pluraliteit/meerstemmigheid, verbinding, kritisch denken en open dialoog centraal staan. Dat is de kern van een stevige democratie: iedereen moet kunnen deelnemen aan het debat en de samenleving.

Meer dan genoeg stof tot nadenken dus. Christophe Busch maakt ons duidelijk waarom gewone mensen verworden tot duivelse machines die nietsontziend en zonder enige vorm van schuldbesef, hun medemens op alle mogelijke manieren martelen of doden. Hij zal ons confronteren met de vraag: zou ik ook tot dergelijke daden in staat zijn?

Deze lezing wordt georganiseerd door  het Vermeylenfonds Brugge in samenwerking met VC De Brug (werkgroep ‘Maatschappij en Filosofie’).

 Praktische afspraken: - inkom: € 5 - betaling ter plaatse